Met de regelmaat van de klok duikt de helmplicht voor fietsers (al dan niet voor bepaalde doelgroepen) opnieuw op in het debat rond verkeersveiligheid. De Fietsersbond is hier geen voorstander van, integendeel.

VIAS presenteerde deze ochtend hun memorandum voor 2019 met daarin 10 concrete maatregelen die de verkeersveiligheid ten goede zullen komen. Voor de Fietsersbond zijn veel van de opgesomde maatregelen zeer terechte en gedeelde vragen: Extra investeringen in veilige fietsinfrastructuur, een veralgemening van de zone 30 in bebouwde kom en efficiëntere snelheidscontroles.

(foto: Links (London) - rechts (Amsterdam) Kies je voor helmplicht, dan krijg je voornamelijk stoere mannen op de fiets. Kies je voor veiligheid, dan krijg je iedereen op de fiets. Fietsersbond kiest resoluut voor het tweede model.)
 

Een helm maakt ons verkeer niet veiliger

Eén van hun voorstellen is de helmplicht voor fietsende kinderen tot 14 jaar. Hun redenering: de meeste letselongevallen bij fietsers zijn te wijten aan ‘eenzijdige ongevallen’ - dat wil zeggen dat er buiten de fietser geen ander voertuig betrokken is. Bij één op de drie ongelukken loopt de fietser daarbij een letsel aan het hoofd of de hersenen op. Die kans op blijvende schade kan door het dragen van een helm vermeden worden, zo redeneert VIAS. Verplicht de helm, probleem opgelost. Eenvoudig toch?

Maar een helmplicht hoort volgens de Fietsersbond niet thuis in het rijtje met concrete maatregelen om de verkeersveiligheid te vergroten. Een helm is een individuele beschermingsmaatregel die de oorzaak van verkeersonveiligheid op geen enkele manier aanpakt.

Cru gezegd: of een fietser nu een helm draagt of niet, rijden op een moordstrookje en naast voorbijrazend verkeer, wordt niet veiliger met een helm. Bij  een ongeval zal de impact kleiner zijn, maar het dragen van de helm maakt de situatie op zich niet veiliger. Met andere woorden: met deze maatregel wekt men de indruk dat men iets aan de verkeersveiligheid doet terwijl men de oorzaken niet aanpakt.

De ervaring in andere landen leert dat waar een helmplicht is ingevoerd, het aantal fietsers daalt. En dat heeft een nefast effect op de verkeersveiligheid: hoe meer fietsers hoe veiliger het wordt voor fietsers - dat heet het effect van safety by numbers. Kortom: Als je meer mensen wil verleiden om op de fiets te stappen, dan moet je ze zeker niet verplichten een helm te dragen.

We weten te weinig over oorzaken verkeersongevallen

Hoeveel van het totaal aantal fietsongevallen met hoofdletsels tot gevolg zijn te wijten aan het niet dragen van een helm? Eigenlijk weten we het niet. VIAS pleit dan ook terecht voor meer onderzoek naar de oorzaken van, vooral eenzijdige verkeersongevallen.

De Fietsersbond pleit hier al langer voor. Enkel als we de werkelijke oorzaken van ongevallen kennen, kunnen deze aangepakt worden en echt bijdragen tot een betere verkeersveiligheid. Veel meer dan de helmplicht.

Het klinkt misschien belachelijk, maar als we dan toch zo bezorgd zijn om de veiligheid van kinderen en kwetsbare groepen, zetten we ze misschien ook best een helm op bij het autorijden. Of het wandelen. Of het spelen. Het is moeilijk te begrijpen waarom fietsers hier zo geviseerd worden.