Tussentijdse evaluatie Brussel

Download hier het volledige rapport in .pdf

Hefboom 1
Verminder de autodruk

Onze eisen

• Oriënteer het gemotoriseerd verkeer zoveel mogelijk naar de hoofdwegen om zo de leefbaarheid in de wijken te verhogen.
• Ontwikkel een doordacht parkeertarief voor wagens en stimuleer maximaal het autoparkeren buiten de openbare weg.
• Voer een slimme kilometerheffing/ zonale tolheffing in.

Evaluatie

Tegen 2030 gebeuren nog maar maximaal 25 % van de verplaatsingen met de auto, zo luidt het engagement van de Brusselse regering. De COVID-crisis en de opkomst van het telewerken staken hierbij een handje toe. De afgelopen jaren daalde het gemotoriseerd verkeer in de hoofdstad. Uit tellingen blijkt zo dat er in april 2022 22 % minder verkeer was in de Brusselse tunnels in vergelijking met april 2019.

Het regionaal mobiliteitsplan Good Move plant 50 "autoluwe wijken" tegen 2030. De doelstelling: het doorgaand verkeer op de hoofdwegen kanaliseren en het gemotoriseerd verkeer in de wijken verminderen. Om de doelstelling te halen moeten tegen het einde van deze legislatuur 25 autoluwe wijken geselecteerd zijn. Vandaag is slechts in 11 wijken een startschot tot reflectie gegeven waarvan er drie deze zomer uitgevoerd zullen worden (Vijfhoek, Cureghem, Colignon-Josaphat). Op concrete resultaten is het dus nog wachten. Wel is het duidelijk dat deze maatregel absoluut noodzakelijk is voor de verbetering van de leefbaarheid in de respectievelijke wijken. Een kwalitatieve evaluatie van de eerste autoluwe wijken zal duidelijk maken waar eventueel bijgestuurd moet worden.

Autodruk verminderen betekent ook minder parkeerplaatsen in de openbare ruimte. Het Good Move plan heeft de ambitie om 65.000 parkeerplaatsen te schrappen op straatniveau. In de praktijk zien we vandaag dat dit allesbehalve evident is, verschillende lokale besturen zien niet graag parkeerplaatsen verdwijnen. Resultaat: enkele herinrichtingsprojecten, cruciaal voor de verbetering van het fietsnetwerk, lopen vast op het schrappen van parkeerplaatsen (Tervurenlaan, Gulden Vlies, Louis Bertrand, ... ).

De regering heeft eveneens de tarieven voor het parkeren op straat herzien. Vandaag bedraagt de basisprijs voor de eerste bewonerskaart 15 euro/jaar, voorheen was dat 10 euro/jaar. Dit is nog steeds bijzonder laag en zal niet volstaan om burgers te motiveren om op zoek te gaan naar alternatieve parkeeroplossingen.

Tot slot verbond het regeerakkoord zich tot de invoering van de slimme kilometerheffing SmartMove. Deze zou berekend worden op basis van het autogebruik (afgelegde kilometers en gebruikstijd) en de kenmerken van het voertuig (gewicht, reëel vermogen en gebruikte brandstof). SmartMove kreeg af te reken met kritiek vanuit Vlaanderen en Wallonië. Ondanks het advies van de Raad van State dat een samenwerkingsovereenkomst met de andere regio’s facultatief is voor de uitvoering van SmartMove, is het helaas onwaarschijnlijk dat de slimme kilometerheffing nog tijdens deze legislatuur zal ingevoerd worden. Jammer, want SmartMove kan door het ontmoedigen van de aankoop en het gebruik van grote, zware en krachtigere voertuigen nochtans een belangrijk instrument zijn om de luchtkwaliteit en verkeersveiligheid te verbeteren.

To do

• Zorg dat minstens 25 «autoluwe wijken» van start zijn gegaan.
• Implementeer een slimme kilometerheffing gebaseerd op het autogebruik en de kenmerken van het voertuig.

Hefboom 2
Realiseer een doordacht en fijnmazig fietsroutenetwerk

Onze eisen

• Concretiseer het fietsnetwerk door in te zetten op Cyclostrades en de Gewestelijke FietsRoutes.
• Verzeker de kwaliteit van de fietsinfrastructuur en zorg voor coherentie, veiligheid, leesbaarheid en comfort.
• Versterk de administratie van Brussel Mobiliteit op verschillende niveaus.

Evaluatie

Er is al heel wat vooruitgang geboekt in de realisatie van fietsnetwerken en er lopen vandaag meerdere projecten. Dit proces verloopt echter heel traag. Zo zijn zelfs enkele projecten uit de vorige legislatuur nog niet gerealiseerd.

Wel is tijdens de Covid-crisis de aanleg van fietspaden op een aantal trajecten versneld, zo werd de crisis een opportuniteit. Deze vaak tijdelijke interventies zijn een belangrijke eerste stap. Nu moeten deze fietspaden een definitieve inrichting krijgen die maximaal rekening houdt met veiligheid. Op deze manier komt de regering haar engagement na om op de belangrijkste regionale wegen gescheiden fietsinfrastructuur te voorzien.

Deze legislatuur investeerde sterk in het fietsroutenetwerk, getuige de aanleg van nieuwe fietspaden en de realisatie van verschillende voetgangers-fietsbruggen langs het kanaal. Daarnaast zitten ook verschillende belangrijke projectstudies in de pijplijn. Volgens de regio wordt momenteel een derde van het fietsnetwerk gerealiseerd. Uitdaging is dat vandaag een alomvattende visie lijkt te ontbreken, Infrastructuurprojecten worden nog te vaak op opportunistische basis uitgevoerd, daar waar de minste weerstand is. Hierdoor ontbreekt een volledig traject vaak aan continuïteit.

Hierdoor is op het terrein de fietsinfrastructuur vaak van wisselende kwaliteit. Een andere reden is de beperkte breedte van de van het verkeer gescheiden fietspaden en de veiligheid op kruispunten blijven een terugkerend probleem. De regio heeft richtlijnen opgesteld, maar helaas worden deze niet voldoende gevolgd of zijn zij niet langer actueel om een afdoend antwoord te bieden op de huidige uitdagingen.

Belangrijk daarom is de nieuwe versie van de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening, Good Living. Hierin zullen kwaliteitsnormen voor fietsinfrastructuur worden opgenomen. Zopas, begin juli 2022, keurde de regering de tekst goed. Het nieuw stedenbouwkundig reglementair kader zou vanaf 2024 in werking treden. De inhoud ervan is op het moment van deze evaluatie niet gekend.

De voltooiing van het GFR-netwerk, de Gewestelijke FietsRoutes, is eveneens opgenomen in het regeerakkoord. Een grondige evaluatie van het netwerk (opgericht in 1993) is gepland voor 2023 in samenwerking met de gebruikers, de fietsers zelf.

Beliris ging van start met haalbaarheidsstudies voor de aanleg van drie cyclostrades langs spoorlijnen (C28, C36 en C50). Gezien het tijdschema dat voor de verschillende procedures vereist is, zullen deze trajecten niet vóór het einde van de legislatuur worden voltooid. De continuïteit van de cyclostrades tussen Vlaams-Brabant en het Brusselse Gewest blijft eveneens problematisch (Terhulpensesteenweg, Woluwedal, Vierarmenkruispunt in Tervuren, Ninoofsesteenweg, Houba de Strooper, …)

Brussel Mobiliteit kampt nog steeds met een gebrek aan personeel, en mankeert vooral de nodige expertise voor de aanleg van kwalitatieve fietsinfrastructuur. 

To do

• Werk de meest emblematische fietsroutes af (kleine binnenring, kanaalroute, …).
• Verzeker samenhang en continuïteit in het fietsroutenetwerk.
• Versterk de kwaliteitsnormen voor fietsinfrastructuur en zorg ervoor dat deze toegepast worden.
• Werf binnen Brussel Mobiliteit het nodige personeel aan voor de uitrol en het onderhoud van fietsinfrastructuur.

Hefboom 3
Verbeter de verkeersveiligheid

Onze eisen

• Voer 30 km/u in als regel, 50 km/u kan op de grote assen, op voorwaarde dat er afgescheiden fietspaden zijn.
• Geef prioriteit aan het wegwerken van de gekende zwarte fietspunten.
• Integreer het STOP principe binnen de mobiliteitspolitiek.
• Stimuleer alle politiezones om een fietsbrigade op te starten en meer te controleren en te beboeten op overtredingen die de fietser echt in gevaar brengen.

Evaluatie

De regio heeft het "Gewestelijk actieplan verkeersveiligheid 2021-2030" aangenomen. Dit plan biedt financiële ondersteuning voor projecten die inzetten op veiligheid van voetgangers en fietsers. Zo wordt onder andere ingezet op vermindering van snelheid, alsook veiligheid aan oversteekplaatsen en in schoolomgevingen.

Stad 30 trad op 1 januari 2021 in werking: 30 km/u is de norm, 50 km/u de uitzondering op de grote wegen. Het Gewest zorgt voor de financiering van snelheidsmeters en flitspalen om de snelheidsregels af te dwingen. De uitrol van stad 30 kan nog verder verbeterd worden door nog meer in te zetten op infrastructuur en naleving. Desalniettemin is de invoer een succes. Er  is een reële daling van de snelheid, waardoor het risico op zware ongevallen vermindert.

De regering heeft zich geëngageerd om de 30 ongevalgevoelige zones, ZACA prioriteit 1,  vóór het einde van de legislatuur op te lossen. 90% van deze zones zijn tot dusver behandeld. Ondanks  de interventies blijven een aantal van deze ongevalgevoelige zones ook vandaag nog onveilig voor fietsers. Het gaat dan onder andere over Meiser, Vlaamse Poort, Trooz, Kruispunt Tervurenlaan/Vorstlaan en het kruispunt Bordet. Ook blijft het vandaag wachten op oplossingen voor zones die niet geklasseerd zijn als ZACA prioriteit 1 maar wel zwarte punten zijn in het fietsnetwerk: Bareel van Sint-Gilles, Sainctelette/IJzer …

Het STOP-principe waarbij Stappers, Trappers, Openbaar Vervoer en Personenvervoer in die volgorde prioriteit krijgen, is verankerd in de beleidsverklaring en het regionaal mobiliteitsplan Good Move. In de praktijk blijft het echter nog te vaak bij goede bedoelingen en wordt dit principe nog onvoldoende ten gronde toegepast. 

Er zijn vandaag fietsbrigades in alle politiezones, met uitzondering van de politiezone Midi die pas vanaf september 2022 hiermee van start zou gaan. De brigade van de zone Brussel-Hoofdstad Elsene zet sterk in op veiligheid voor voetgangers en fietsers en is een positief voorbeeld. Recent ging politieschool Brusafe van start met een uniforme opleiding voor alle agenten op de fiets. Hiermee worden de fietsbrigades verder gemeengoed binnen de politie, het maakt het eveneens mogelijk om kennis uit te wisselen.

Ondanks  de daling in de ongevallencijfers (dodelijke slachtoffers en zwaargewonden) en een grotere aandacht voor de veiligheid van fietsers en voetgangers, blijft verkeersagressie een grote uitdaging in het Brussels Gewest. Actieve weggebruikers voelen dit aan den lijve  en klagen de straffeloosheid aan. Verkeersagressie heeft een negatieve invloed op het veiligheidsgevoel van fietsers.

To do

• Reik oplossingen aan voor de gekende zwarte fietspunten.
• Pas het STOP-principe systematisch toe.
• Blijf “Stad 30” verder versterken en zet in op naleving.

Hefboom 4
Fietsers ademen gezonde lucht

Onze eisen

• Respecteer de WHO-normen voor luchtkwaliteit.
• Versterk de Lage Emissiezone en realiseer een dieselban tegen 2030.
• Stimuleer het gebruik van de fiets als logistieke oplossing.

Evaluatie

De Brusselse regering verklaarde zich bereid om de huidige drempelwaarden voor luchtkwaliteit af te stemmen op de aanbevelingen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Ondanks de aanzienlijke verbetering in de afgelopen jaren blijkt uit het recente Curieuzenair-onderzoek dat de meeste Brusselaars nog steeds lucht inademen met hoeveelheden stikstofdioxide (NO2) boven de WHO-normen.

Het gewest ondersteunt financieel de inrichting van schoolstraten om kinderen en jongeren te beschermen tegen luchtverontreiniging. Momenteel hebben slechts 33 van de 558 kleuter- en basisscholen zo een schoolstraat, wat overeenkomt  met slechts 6% van alle scholen.

In het regeerakkoord beloofde de regering de lage-emissiezone (LEZ) verder uit te breiden. Ze voegde de daad bij het woord door strengere richtlijnen voor de periode 2025–2035 goed te keuren. Vanaf 2030 zijn wagens met dieselmotoren niet meer toegelaten, vanaf 2035 volgen dan voertuigen met benzine-, LPG- en CNG- motoren. Vrachtwagens en gemotoriseerde tweewielers kennen reeds vanaf 2025 strengere normen.

Samengaand met de verstrenging van de LEZ hervormde het Brusselse bestuur de Brussel’Air premie. Brusselaars kunnen nu een hogere financiële ondersteuning ontvangen als ze ervoor kiezen om de auto te vervangen door alternatieve vervoersmiddelen. Sinds de verhoging in maart 2022 zijn al meer dan 1.000 premies toegekend.

Via het Cairgobike-project bevordert de regering het gebruik van bakfietsen zowel privé als beroepsmatig. Een longtail, cargofiets of fietskar is dan ook een ideale logistieke oplossing, een prima alternatief voor leveringen per auto of bestelwagen. Bijkomend voordeel: ze zijn niet vervuilend. Bakfietsen kennen een snel stijgende populariteit. Volgens het Fietsobservatorium maken ze momenteel 9% uit van alle fietsen in Brussel, in 2019 was dat nog maar 4%.

To do

• Ondersteun de inrichting van schoolstraten.
• Zoek oplossingen voor de meeste vervuilde punten zoals de Vlaamse Poort.

Hefboom 5
Ontwikkel het fietsparkeerbeleid verder en pak fietsdiefstal aan

Onze eisen

• Keur het masterplan fietsparkeren goed en plan de verdere uitrol van beveiligde fietsenstallingen.
• Stimuleer alle 19 gemeenten om deel te nemen aan het CycloParking platform.
• Herwerk de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening. Binnen deze verordening moeten meer ambitieuze normen opgenomen worden op vlak van fietsparkeren en fietsstallingen.
• Sensibiliseer de politiezones en het parket om een grote prioriteit te verlenen aan fietsdiefstal en heling

Evaluatie

De Brusselse regering heeft zich geëngageerd om het totaal aantal fietsenstallingen te verhogen, én te investeren in beveiligde fietsparkeerplaatsen. Deze zouden in de eerste plaats bij de voornaamste haltes van het openbaar vervoer moeten komen.

Er zijn meer dan 4.000 beveiligde parkeerplaatsen in het Brussels Gewest. Niet voldoende, meer dan 8.000 wachten momenteel op een plek, hun aanvraag is in behandeling. De 10.000 beveiligde parkeerplaatsen die het gewestelijk parkeeragentschap Parking.brussels tegen 2026 wil voorzien, zullen niet volstaan om een antwoord te bieden op deze vraag. Om de ontwikkeling te sturen, stelde de regio een "masterplan fietsparkeren" op. Een tekortkoming is dat er geen objectieve streefcijfers werden vooropgesteld.

De nieuwe versie van de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening moet ambitieuze normen voor fietsenstallingen in gebouwen vooropstellen. Deze verordening werd verwacht sinds het begin van de legislatuur, en begin juli 2022 werd “Good Living” door de regering in eerste lezing goedgekeurd. De nieuwe verordening zou van kracht zijn vanaf 2024. De inhoud is echter nog niet publiek gekend.

De beheer van het CycloParking platform voor beveiligde fietsenstallingen is overgedragen aan Parking.brussels. Vandaag zijn 17 van de 19 Brusselse gemeenten aangesloten. De prijs voor een beveiligde fietsenstalling is gedaald van 60 euro naar 15 euro per jaar en zo gelijkgetrokken met die van de eerste bewonerskaart.

Het gewest heeft ook een actieplan tegen fietsdiefstal goedgekeurd waarbij verschillende Brusselse actoren, zoals de politie en het parket, actiever worden betrokken. Voorlopig nog zonder concreet resultaat. Fietsdiefstal blijft een groot probleem en straffeloosheid de regel, minder dan 5 % van de daders worden geïdentificeerd. Verschillende verzekeringsmaatschappijen hebben bijgevolg hun premies voor het Brussels gewest verhoogd.

Onder de vorige legislatuur werd Mybike.brussels ontwikkeld. Via dit fietsregistratieplatform kunnen Brusselaars hun fiets identificeren met behulp van een sticker met uniek nummer. Het gebruik blijft beperkt, slecht 5 % van de Brusselse fietsen zouden geregistreerd zijn. Be Cyclist, het federaal actieplan ter promotie van de fiets, voorziet een veralgemening en schaalvergroting van dit systeem op federaal niveau. Dit zou het fietsregistratieplatform doeltreffender moeten maken.

To do

• Breid het aantal beveiligde fietsparkeerplaatsen drastisch uit
• Verhoog de normen voor fietsenstallingen bij nieuwe woningen
• Coördineer de acties van de verschillende actoren die ageren tijdens fietsdiefstal

Hefboom 6
Stimuleer de fiets via educatie en communicatie

Onze eisen

• Promoot fietslessen en het gebruik van de fiets in scholen
• Breid de bestaande opleidingen gevoelig uit zodat een breed publiek kan leren fietsen.
• Laat de Brusselaar kennis maken met de grote diversiteit aan fietsen en deze ook uittesten.
• Verspreid een positieve fietsboodschap naar een breed publiek. Draag uit dat fietsen vanzelfsprekend is.

Evaluatie

Heel wat scholen stimuleren het fietsen. Om ervoor te zorgen dat dit niet afhangt van enkel en alleen  goede wil, zouden vormingen over verkeersveiligheid geïntegreerd moeten worden in het schoolcurriculum. Het gewest zorgt alvast voor stimulansen door verschillende initiatieven te ondersteunen:  Schoolvervoerplannen, fietsbrevet (georganiseerd in 126 klassen van het 5de en 6de jaar lager onderwijs), fietsrijen, …

Het gewest steunt ook verschillende initiatieven en vormingen om volwassen Brusselaars vertrouwd te maken met de fiets. Het gaat hier onder andere over fietslessen, cursussen fietsmechaniek en fietstochten. Brussel kent heel wat inspirerende projecten: Bike Experience, Via Velo, Vélo Solidaires, Vélo-Trafic, Hirond'Elles, The Bike Project, Bike for Laeken, om er zo maar enkele te noemen. Binnen enkele van deze projecten kunnen de deelnemers ook verschillende soorten fietsen uittesten. Brussel Mobiliteit is van start gegaan met het in kaart brengen van al deze initiatieven.

Bike for Brussels, een initiatief van Brussel Mobiliteit, wil zoveel mogelijk Brusselaars aanzetten om te fietsen. Dit doet het door in te zetten op communicatiecampagnes die de voordelen van fietsen benadrukken, denk maar aan de Good Mood routes, BrusselsFit, fietsportretten op Wereldfietsdag… Deze campagnes zijn gericht op verschillende doelgroepen en hebben een positieve insteek. Daarnaast bundelt Bike Brussels ook fietsinfo en houdt het een agenda bij met alle fietsevenementen in de hoofdstad. De Bike Brussels beurs tot slot staat in het teken van de actieve mobiliteit en groeide uit tot een vaste traditie.

Het aantal mensen dat deelneemt aan fietscursussen is nog steeds beperkt in vergelijking met de grote toename van het aantal nieuwe fietsers in de straten van Brussel. Desondanks  gebeuren er heel wat inspanningen op het vlak van communicatie, sensibilisering en opleiding. Allen dragen ze ertoe bij dat er een positieve fietscultuur bestaat die Brusselaars aanzet om voor de fiets te kiezen. 

To do

• Blijf inzetten op positieve communicatie, sensibilisering en het ondersteunen van fietsinitiatieven.
• Zorg ervoor dat fietsopleidingen een nog groter en een nog diverser publiek van Brusselaars bereikt.