Recent bracht Politiezone Neteland haar jaarrapport 2022 uit met cijfers over o.a. het aantal verkeersongevallen in de zone Herentals, Olen, Grobbendonk, Herenthout en Vorselaar. Uit dit jaarrapport blijkt een stijging van het aantal fietsers bij de verkeersslachtoffers. Een erg alarmerende vaststelling die Fietsersbond Herentals uiteraard onmiddellijk wakker schudt.

Wat zegt het Jaarrapport 2022? 

In het jaarrapport 2022, in te kijken via de website van Politiezone Neteland, luidt het in het hoofdstuk “Ongevallen”: 

“In 2022 gebeurden er 237 ongevallen waarbij betrokkenen gewond raakten. In 2021 waren dat er 195. 8% van de verkeersslachtoffers geraakten zwaar gewond. 54% van de verkeersslachtoffers waren kwetsbare weggebruikers en 41% waren fietsers. Gelet op het stijgend aandeel van fietsers bij de verkeersslachtoffers, werd een analyse uitgevoerd van de fietsongevallen met gewonden.”

41% fietsers bij de verkeersslachtoffers. Dat is uiteraard 41% te veel. Elk verkeersslachtoffer is er eentje te veel. Erger nog is dat het aantal gewonde fietsers stijgend is. Hoog tijd voor actie dus! Maar, welke actie dan? Een gepaste actie of aanbeveling wil Fietsersbond Herentals graag baseren op data en dus duiken we wat grondiger in het jaarrapport. 

Wat dit stijgend aandeel precies inhoudt, wordt in het jaarrapport verduidelijkt met een grafiek:

We zien dat het aantal fietsongevallen inderdaad sterk gestegen is tov 2020 en 2021. Twee atypische jaren owv corona waarin het recreatief fietsgebruik toenam, maar het woon-werkverkeer, zeker met de auto en zeker in 2020, afnam. Laten we de coronajaren daarom buiten beschouwing, dan stellen we sinds 2019 nog steeds een stijging vast, maar een lichte. Eentje die mogelijk in verband te brengen is met het feit dat we met z’n allen gewoon meer de fiets nemen (zie Mobiliteitsverslag)? Het zou zo maar kunnen, maar we hebben er voorlopig het raden naar. 

Een andere bedenking die opduikt, gaat over de aard van de ongevallen met fietsers. Over hoeveel eenzijdige ongevallen (geen andere weggebruiker betrokken) spreken we? Over hoeveel ongevallen met meerdere weggebruikers betrokken? Ook deze afweging, deze verhouding is van belang. Het kan namelijk wijzen op eerder een fietsinfrastructuur die onvoldoende veilig is dan op een probleem op vlak van verkeersgedrag. Onderstaande conclusie, te lezen in het jaarrapport, lijkt alvast mee in de richting van inadequate fietsinfrastructuur te wijzen. We lezen namelijk:

• Meer dan de helft van de verkeersongevallen vinden plaats op een fietspad (56%). 

Maar ook hier kunnen we verder geen gefundeerde uitspraak over doen. 

De conclusies luiden vervolgens:

• Niet correct voorrang verlenen en onvoldoende aandachtig rijden (zowel fietser als autobestuurder) zijn de voornaamste (vermoedelijke) oorzaken van de verkeersongevallen met gewonde fietsers. 
• Fietsers zijn in meer dan de helft van de gevallen zelf mee oorzaak van het verkeersongeval. 

Voor de duidelijkheid: in de tekst hierboven werden woorden door ons vet gemarkeerd die erg belangrijk zijn en zeker niet tussen haakjes hadden hoeven staan. Op z’n zachtst gezegd voegen ze extra nuances aan het debat toe. “Zowel fietser als autobestuurder”, “mee … oorzaak”, het wijst op een gedeelde verantwoordelijkheid. Een gedeelde verantwoordelijkheid die ook blijkt uit de cijfers van 2021 bijvoorbeeld, toen de voornaamste oorzaak van de Vlaamse fietsdoden autobestuurders waren die geen voorrang verlenen (zie De Morgen, 26 april 2022). 

Voor de Fietsersbond staat het als een paal boven water: respect voor de verkeersregels geldt voor alle weggebruikers. Fietsers en autobestuurders. Punt. Eenzijdig wijzen op de verkeersregels voor fietsers, zoals prompt gebeurde in de Herentalse stadskrant, is dan ook een ontoereikend en polariserend antwoord op dit jaarrapport. Of wijst het op een gebrek aan visie en aan wil om de problemen ten gronde aan te pakken? 

Blik op de toekomst

Nu, met meer vragen dan antwoorden uit het jaarrapport is het nuttig onze blik eens ruimer te trekken. Het stijgende aandeel fietsslachtoffers bij verkeersongevallen is namelijk niet voorbehouden aan onze politiezone alleen. Jammer genoeg. Zo steeg het aantal fietsdoden in heel Vlaanderen in 2022 van 74 naar 95, dat is het hoogste aantal ooit. Een aantal dat zonder ingrijpende maatregelen én een gedragsverandering niet makkelijk zal dalen. 

Immers, het wordt tijd om een nieuwe realiteit te omarmen: de auto is niet langer het voertuig van de toekomst. Er zijn schonere, efficiëntere manieren van verplaatsing nodig in een klimaatcrisis. Andere vormen van mobiliteit, zoals de fiets, waardoor koning auto zijn monopolie en ruimte zal moeten delen.

Dat delen gaat niet zonder slag of stoot, zo blijkt al te letterlijk uit al deze verschillende verkeersstatistieken. Ook niet zonder weerstand of reactie, zo lezen we o.a. op sociale media. Maar, elke gedragsverandering, elke nieuwe realiteit vraagt nu eenmaal wat doorzettingsvermogen en energie. Weerstand of een giftige post op sociale media zou ons niet mogen bang maken ‘Voor vooruitgang’. Laten we dus energie steken in een vernieuwd respect voor elkaar op de weg en voor de verkeersregels, dat staat buiten kijf. Even belangrijk is de energie die we moeten investeren in een aangepaste verkeersinfrastructuur en indeling van onze openbare ruimte. 

Zone 30 en herverdeling van de ruimte

Zo moeten er grote zones binnen de bebouwde kom komen waar je maximaal 30 per uur mag rijden. Er zijn genoeg studies die aantonen dat dit maatregel nummer 1 is voor meer verkeersveiligheid en leefkwaliteit (zie oa nota VSV). Stad Herentals bij monde van onze burgemeester heeft alvast goede voornemens op dit vlak in het centrum. Ook buiten de vesten is zo’n zone 30 geen overbodige luxe, zo blijkt recent nog uit het verslag van de mobiliteitscel Wuytsbergen. Bovendien, een bordje 30 of ‘fietsstraat’ ophangen is niet genoeg. Dat weerhoudt mensen er niet van om harder te rijden met de auto, motorfiets of, jawel, speed pedelec. Een aangepaste infrastructuur, sensibilisering en afdwinging door controles is onontbeerlijk. 

Bovendien moeten we de ruimte in en rond onze stad herverdelen. Er zijn steeds meer fietsers en voetgangers in de kleine ruimte naast koning auto, hoeft het dan te verbazen dat er meer ongevallen ontstaan? En is het dan de opdracht van een bestuur hiervoor enkel de fietsers verantwoordelijk te houden, of ligt er ook een grote verantwoordelijkheid bij het herinrichten van de ruimte zodat actieve weggebruikers een comfortabele, veilige plaats krijgen in het straatbeeld? Fietsersbond Herentals vraagt dat Stad Herentals eindelijk de inhaalbeweging inzet om het STOP-principe toe te passen op het openbaar domein. Eerst Stappen, dan Trappen, vervolgens Openbaar vervoer en dan pas Privé vervoer. 

Kortom, er ligt heel wat werk op de plank om de nieuwe realiteit op het vlak van mobiliteit waar te maken. Laten we dus vooral stoppen met vingerwijzingen naar ofwel de fietser ofwel de automobilist en al onze energie positief investeren in de toekomst van onze gemeente. Alleen zo maken we van Herentals een stad waar iedereen graag vertoeft en elkaar ontmoet. Als Fietsersbond Herentals staan we alvast te trapp(el)en om hieraan mee te werken. 

> Naar de startpagina van Fietsersbond Herentals