Kunnen technologie en goed design levens redden?
Op donderdag 18 mei is een jonge vrouw uit Wommelgem overleden nadat ze op 2 mei in Antwerpen door de chauffeur van een afslaande vrachtwagen werd overreden. Ze fietste op het fietspad van de Plantin en Moretuslei toen ze werd aangereden omdat de bestuurder rechtsaf de Raafstraat wilde inslaan.
Bijna altijd wordt in de Vlaamse media een aanrijding als deze als een ongeval beschreven. Hoe kunnen “ongevallen” als deze in de toekomst vermeden worden? Maar spreken we niet beter over een collectief aanvaarde fout in ons verkeerssysteem? Elke verkeersdode is er één te veel, horen we ook elke keer opnieuw uit de monden van onze politici. Maar de inspanningen en engagementen die nodig zijn om deze systeemfout op te lossen blijken nog altijd onvoldoende draagvlak te vinden om ze voor eens en voor altijd op te lossen. Er bestaan geen chauffeurs die moedwillig fietsers aanrijden. Een ernstig ongeval is voor vrachtwagenbestuurder ronduit traumatisch, ze rijden aan een strakke timing en met een gigantisch voertuig tussen erg kwetsbare weggebruikers om noodzakelijke goederen en diensten tot aan hun bestemming te krijgen. Een goed doordacht ontwerp van ons stedelijk verkeerssysteem en van de voertuigen die er aan deelnemen, kunnen de kans op zo’n ongevallen drastisch verkleinen.
Het design van ons verkeerssysteem
De dramatische aanrijdingen door vrachtwagenbestuurders van een jonge fietser op het fietspad op de Plantin en Moretuslei op 2 mei 2023 en de aanrijding van twee jonge kinderen op het zebrapad in de Lange Leemstraat op 24 augustus 2021 hadden vermeden kunnen worden dankzij goed uitgewerkte wijkcirculatieplannen. Waarom kunnen vrachtwagens elk moment van de dag, op kruispunten zonder conflictvrije regeling rechts afslaan en een veel gebruikt fietspad kruisen om een woonwijk in te rijden?
Op de Plantin Moretuslei, die nota bene in 2020 in opdracht van Agentschap Wegen en Verkeer volledig is heraangelegd, zijn minstens twee kruispunten waar vrachtwagens rechts zouden kunnen afslaan zonder dat er op hetzelfde moment fietsers op het fietspad rijden. Dit in tegenstelling tot het kruispunt van het ongeval, dat ook na de heraanleg niet conflictvrij is en geen verkeerslichtenregeling heeft.
Lokale en bovenlokale bestuurders lijken weinig aandacht te hebben voor een meer vergevingsgezinde inrichting van ons stedelijk verkeerssysteem. Ondanks het STOP-principe blijft het belang van doorstroming vaak primeren. Tot op vandaag, in 2023, blijft het woord “wijkcirculatieplan” nog steeds de Voldemort (de hij-die-niet-genoemd-mag-worden) op het Kabinet van Koen Kennis. Met de woorden “Knippen, knijpen en filteren, niet met mij” werd het Pleinenplan van Straten-Generaal zonder verdere feedback door onze schepen van mobiliteit verticaal geklasseerd. Ook de inspraak in aanloop naar de heraanleg van de Plantin en Moretuslei was minimaal, Fietsersbond Antwerpen werd niet geconsulteerd. Constructief als we zijn hebben we noodgewongen na afloop van de werken een lijvig rapport (17 pagina’s) met verbeterpunten aan Agentschap Wegen en Verkeer bezorgd.
In het nieuwe vademecum fietsvoorzieningen zou een dergelijke kruising van een dubbelrichtingfietspad minstens 4,50m van de rijbaan af moeten liggen.
Om de verkeersveiligheid in onze stad te verhogen bestaan er inrichtingsprincipes die in andere Europese steden reeds hun succes hebben bewezen. Is het koppigheid of onkunde, het is in ieder geval erg teleurstellend dat de overheid die inrichtingsprincipes (nog steeds) niet in onze stad heeft toepast.
De technologie van de voertuigen
SmartCity, of het rotsvaste geloof dat technologie stedelijke problemen zal oplossen is in dit geval helemaal waar. Een wettelijk afgedwongen beter ontwerp van vrachtwagencabines met beter overzicht en zonder ‘dode hoek’ in combinatie met verplichte elektronische detectiesystemen kan de verkeersveiligheid in onze stad sterk verbeteren. Venstertijden voor laden en lossen en een wettelijk kader rond technische eisen van voertuigen, zoals meedraaiende achterassen en maximale afmetingen brengen een stedelijke fietstocht of wandeling zonder levensbedreigende ongevallen opvallend dichterbij.
© Scania
Ghost Bike
Op vrijdag 26 mei zullen Antwerpse fietsers tijdens de Critical Mass een Ghost Bike plaatsen en houden ze één minuut stilte op de Plantin Moretuslei. Er zal mogelijkheid zijn om een bloem neer te leggen. Zoals elke maand verzamelen ze om 18u op het Theaterplein voor een Critical Mass door de Stad.
Tijdens het Vlaams Congres Verkeersveiligheid in Gent voerde Fietsersbond Gent een stille actie aan de ingang. Er werden vijftien “ghostbikes” geplaatst, witte fietsen die symbool staan voor de vijftien fietsers die de afgelopen tien jaar, ondanks een gedreven lokaal fietsbeleid, in Gent zijn gestorven in het verkeer. “We doen dit omdat de nationale tendens qua aantal verkeersslachtoffers weer stijgend is”, aldus de Fietsersbond. “Een groot aandeel van deze dodelijke ongevallen zijn te wijten aan falend beleid. Wij wijzen hierbij vooral naar de hogere overheden.” “Sommige steden in Nederland tellen meer verkeerslichtenambtenaren dan voor heel Vlaanderen samen”, klinkt het. “Nederland telt hierdoor veel meer conflictvrije kruispunten, waarbij fietsers en voetgangers minder risico lopen”.
