Hoe ‘gezond’ is de Brusselse lucht? Het burgerwetenschapsproject Curieuzenair trok het na door in oktober 2021 op meer dan 3.000 meetpunten geografisch verspreid over het gewest de stikstofdioxide (NO2) te meten. Vandaag kennen we de resultaten van dit onderzoek, een unieke dataset, visueel weergegeven in een kaart met gekleurde stippen met waarden gaande van ‘uitstekend’  tot ‘uiterst slecht’. Waardevolle gegevens die ons aanzetten om actie te ondernemen. Hoge concentraties stikstofdioxide in de lucht leiden immers tot zure regen en hebben een impact op gezondheidsproblemen. We hebben allemaal recht propere lucht!

De impact van autoverkeer

Bij het zien van de resultaten slagen velen een zucht van opluchting. Er is immers een algemene positieve tendens, de luchtkwaliteit is toch beter dan verwacht. Meer nog, de onderzoekers maken op basis van de gegevens van gewestelijke meetstations een extrapolatie en tonen dat er effectief een duidelijke vooruitgang is sinds 2010. Maar we zijn er nog lang niet, op vele plekken in Brussel liggen de waarden nog altijd hoog boven de gezondheidsnormen. 

Het centrum van Brussel en de dichtbevolkte gemeentes Molenbeek, Koekelberg, Sint-Joost-ten-Node, grote delen van Schaarbeek, Sint-Gillis en Anderlecht, kleuren donkerrood op de resultatenkaart. De residentiële Zuidrand waar vrijstaande huizen aan de rand van het Zoniënwoud staan kent dan weer de properste lucht. Het gaat hier om gemeentes als Ukkel, Watermaal-Bosvoorde en Sint-Pieters-Woluwe. Hier is een opvallende conclusie te maken: Het zijn de armste gemeentes waar de vuilste lucht hangt. Het gevoel van onrechtvaardigheid wordt nog groter als je dan ook in één adem vaststelt dat in de meest vervuilde wijken juist de minste autobezitters wonen.

Als we de kaart met resultaten gaan vergelijken met de grote Brusselse verkeersassen voor auto’s zien we bijna één op één de impact op luchtkwaliteit. De meetpunten langs de drukst bereden autobanen zoals de kleine binnenring, de Leopold II laan, de invalswegen naar de stad en beruchte filestraten tonen dramatische resultaten: hier is het ongezond leven. 

Oproep voor een gezond mobiliteitsbeleid

Hoopgevend is dat we hier wel degelijk iets aan kunnen doen. Vervuilend verkeer is verantwoordelijk voor 63 % van de uitstoot veroorzaakt door menselijke activiteit. Dat er een vooruitgang is van luchtkwaliteit de laatste 10 jaar is mede te danken aan maatregelen als een schoner wagenpark en de lage emissiezone van het gewest. Een goed mobiliteitsbeleid werkt. Vanuit de Fietsersbond  blijven we druk zetten om hierin nog verder te gaan.

Voor ons is het immers simpel. We beschikken over een 200 jaar oude technologie die ons gemakkelijk van punt A naar B brengt zonder ook maar iets van NO2 uit te stoten: de fiets. Laten we daarom volop investeren in fietsinfrastructuur. Hoe veiliger en aangenamer het is om je met de fiets te verplaatsen hoe meer mensen ook voor de tweewieler zullen kiezen. 

Als we het breder mobiliteitsplaatje bekijken kan ook een kilometerheffing soelaas bieden. Een controversieel politiek dossier maar voor de Fietsersbond wel een belangrijk deel van de oplossing. Een groot deel van het autoverkeer in het centrum van Brussel is afkomstig van autopendelaars van buiten het gewest, van gemeentes waar er wel propere lucht is. Een gevoel van onrechtvaardigheid bekruipt ons. Waarom de vervuiler niet laten betalen en dat geld investeren in duurzame mobiliteitsoplossingen die ook de pendelaars ten goede komen. 

Samen met de Brusselse gemeenten

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is een belangrijke partner voor een duurzaam mobiliteitsbeleid. Zij beseffen vandaag al dat het anders kan en trekken duidelijk de kaart van de actieve mobiliteit, meer ruimte voor voetgangers en fietsers. Maar van éénzelfde ambitie is niet altijd sprake bij de verschillende gemeentebesturen. Met de beleidsmakers verantwoordelijk voor het lokaal mobiliteitsbeleid durft de samenwerking wel eens stroef te lopen. 

Gemeentes als Sint-Joost-ten-Node, Koekelberg en Molenbeek zijn zo notoir moeilijke gesprekspartners. Laat het nu net daar zijn dat de meest ongezonde lucht aanwezig is. Daarnaast zijn er gemeentes uit de rand van Brussel als Sint-Pieters-Woluwe en Ukkel. Hun inwoners genieten van gezonde lucht maar verplaatsen zich met de auto naar het centrum. We hopen dat de resultaten van Curieuzenair ook deze besturen wakker schudden om meer ambitie te tonen. Autoparkeerplaatsen schrappen in ruil voor een veilig fietspad zal wel degelijk duurzame impact hebben.

We hebben allemaal recht op propere lucht

80% van de burgers die deelnamen aan Curieuzenair en meetbuisjes aan hun gevel hingen, geven aan dat ze bezorgd zijn over de luchtkwaliteit en de impact daarvan op hun kinderen en kleinkinderen. De resultaten zetten ons dan ook op scherp. Een mobiliteitsbeleid dat kiest voor de fiets heeft impact maar er is nog veel werk aan de winkel.

En dat geldt niet enkel voor Brussel. Weet je nog dat in 2018 hetzelfde onderzoek plaatsvond voor Vlaanderen. Ook hier kwamen een aantal steden er niet al te best uit, ook hier is er nog heel wat werk aan de winkel. We hebben allemaal recht op propere lucht!