De traditionele spurt naar het politieke zomerreces (14 juli voor Vlaanderen, 21 juli voor Federaal en Brussel) brengt altijd een hoop dossiers mee die een impact hebben op het mobiliteitsbeleid en dus ook het fietsbeleid. Dit jaar komt daar ook nog eens bij dat op politiek vlak het laatste ‘nuttige’ half jaar wordt ingezet. Want op 9 juni 2024 zijn er opnieuw verkiezingen! Dat wil zeggen dat het beleid nog een dik half jaar heeft om dossiers door te duwen en de beloofde hervormingen uit de regeerakkoorden af te vinken en uit te voeren.

De zomer is voor het Fietsersbond fietsbeleid team dus niet direct een “rustig” moment. Daarom een overzicht van de grote dossiers waar we nog even zoet mee zijn.

Openbare onderzoeken en bezwaarschriften

Een groot en lang aanslepend belangrijk dossier is de verbreding van de Brusselse Ring. Officieel heet het de “optimalisering” van de R0, het is een complex dossier. Er zitten heel wat positieve elementen in die op dit moment ook al in uitvoering zijn. Denk maar aan nieuwe fietssnelwegen, meer fietsbruggen (zoals die over de Ring) en fiets onderdoorgangen waar we heel erg blij mee zijn. Anderzijds stellen we ons vragen bij de extra rijstroken en meer beton. Dit is geen toekomstgerichte oplossing voor de mobiliteit uitdagingen van onze hoofdstad. Alternatieve scenario's die zorgen voor minder overlast en betere luchtkwaliteit zijn te weinig onderzocht. Daarom schreven we samen met 10 andere milieu- en mobiliteitsorganisaties een bezwaarschrift, dat je hier kan lezen.

In Vlaanderen loopt momenteel een openbaar onderzoek naar vijf regionale mobiliteitsplannen, uitgewerkt in de vervoerregio’s en een onderdeel van het decreet basisbereikbaarheid. Fietsersbond screende de vijf plannen grondig (een slordige 1500 pagina’s), met als conclusie dat er op dit moment geen redenen zijn om een bezwaarschrift in te dienen. De plannen hebben allemaal aandacht voor duurzame mobiliteit en de actieve weggebruiker. In de vijf vervoerregio’s worden veel mogelijkheden opgenomen voor betere fietsinfrastructuur en nieuwe netwerken. Goed nieuws dus. Het nadeel van de plannen is dat ze vaak blijven steken in vage beloftes. Niet concreet uitgewerkt zijn qua timing en vaak niet onderbouwd met budgetten voor de realisatie ervan. Vanuit het secretariaat maken we per vervoerregio een lijst op met aandachtspunten die we ook aan de lokale afdelingen en vrijwilligers zullen doorsturen. Met die lijst kunnen we in de volgende fase, na de goedkeuring van de plannen, aan de slag gaan als de concrete projecten verder uitgewerkt worden. Meer info hierover kan je opvragen bij Wies.

Wetgeving op federaal niveau

In de Commissie Mobiliteit van de Federale Kamer stond het wetsvoorstel van Vooruit rond de ‘Dutch reach’ op de agenda. Het voorstel zou het verplicht openen van een autoportier met de “verste” hand in de wegcode integreren. Op deze manier ben je verplicht om over je schouder te kijken bij het uitstappen uit een wagen en kan je dus beter zien of er een fiets aankomt. Niet onbelangrijk omdat het fenomeen van de “openzwaaiende portieren” een belangrijke oorzaak is van fietsongevallen. Of het echt verplicht moet worden of een aanbeveling moet zijn, is de vraag die de commissie nu aan de Fietsersbond en andere experten heeft gesteld. We werken momenteel ons advies.

In diezelfde commissie ligt ook nog een ander wetsvoorstel op tafel dat de federale overheid zou verplichten om bij elke nieuwe regering een federaal fietsplan uit te werken en een evaluatie te doen van het vorige fietsplan. Minister Gilkinet werkte in 2021 voor het eerst een federaal fietsplan uit (Be Cyclist) waarbij alle ministers en staatssecretarissen stimulerende maatregelen voor de fiets opgelijst hebben. Ook hierover wordt ons advies gevraagd.

Tot slot wordt op federaal niveau, samen met de gewesten, ook nog steeds gewerkt aan de herziening en modernisering van de wegcode. Terloops even meegeven dat we dit al doen sinds 2006 en dat de kans dat dit nog voor juni 2024 gerealiseerd zal worden steeds kleiner wordt.

Vlaanderen fietsregio

Begin april lanceerde Vlaams minister Peeters een ‘fietsambitie 2040’. Onze reactie daarop kan je nalezen op fietsersbond.be. De voorbije en de komende maanden wordt verder gewerkt aan een concrete invulling van de verschillende onderdelen waarbij de Fietsersbond betrokken is. Governance, een nieuw modewoord in de politiek, staat hierbij centraal. Dat betekent dat er een duidelijke structuur moet zijn rond wie het beleid uitvoert, opvolgt en bijstuurt. Met andere woorden: wie stuurt, wie trekt en wie wordt erbij betrokken. Voor de Fietsersbond is het duidelijk dat dit niet enkel bij de overheid (administratie of kabinet) mag liggen, maar het middenveld mee betrokken moet zijn.

De big bang rond het openbaar vervoer is uitgebleven en omgetoverd tot een gefaseerde uitrol van de basisbereikbaarheid. Initieel zou het nieuwe openbaar vervoer overal in Vlaanderen tegelijk ingevoerd worden. Sinds 1 juli wordt in een beperkt aantal regio’s de nieuwe dienstregeling uitgetest en zal die ook nog bijgestuurd worden. De impact op de fiets is op dit moment nog moeilijk in te schatten, vooral omdat de invoering van deelfietssystemen nog op zich laat wachten. We volgen dit vanzelfsprekend ook verder op. 

‘Meer fietsers maar ook nood aan meer fietsdata’. Dat is de conclusie die we trekken na het bericht van minister Peeters op maandag 10 juli. Ze stelde dat we in de eerste zes maanden van 2023 al 11 miljoen fietsers geteld hadden terwijl we voor het volledige jaar 2022 maar 12 miljoen fietsers telden. Goed nieuws dus, meer fietsers. Belangrijke kanttekening hierbij is dat de minister het enkel heeft over de telpalen die op fietspaden beheerd door het Agentschap Wegen en Verkeer geïnstalleerd zijn. Drukke fietspaden op gemeentewegen worden dus niet meegeteld. En bovendien zijn er zo’n 60 telpalen bij gekomen in de laatste zes maanden. Meer fietsers dus, maar vooral nog meer nood aan betere en betrouwbare data rond fietsgebruik.

De fiets gaat erop vooruit in Brussel

Vlaanderen mag dan wel dé fietsregio zijn van België, Brussel zet alle zeilen bij om zijn historische achterstand op te halen. De afgelopen drie jaar steeg het fietsgebruik met 12,7 % per jaar en een nieuwe grote studie over verplaatsingen in Brussel toont aan dat 9 % van de verplaatsingen met de fiets gebeurt. Steeds meer Brusselse huishoudens hebben daarenboven toegang tot een eigen fiets in plaats van een auto.

Good Move is het plan voor 2020 - 2030 dat richting geeft aan de mobiliteit ambities van onze hoofdstad. De naam geraakte het afgelopen jaar vereenzelvigd met de (controversiële) circulatieplannen die in verschillende Brusselse wijken werden ingevoerd, maar het is veel meer dan dat. De voortgang van de acties wordt momenteel geëvalueerd. Het spreekt voor zich dat de Fietsersbond hierbij nauw betrokken is.

Verschillende projecten voor fietsinfrastructuur zitten vandaag in de pijplijn: Wetstraat, Belliard, de eerste Brussel cyclostrade, ... We pleiten hierbij consequent voor meer ruimte voor de fiets, geen gerommel in de marge, maar projecten die rekening houden met de blijvende toename van fietsers in de toekomst. Essentieel is dat er daarenboven geen missing links zijn want een fietsroute is maar zo sterk als haar zwakste schakel.

Deze filosofie nemen we ook mee in onze evaluatie van de Gewestelijke FietsRoutes, het eerste Brusselse fietsroutenetwerk dat in de jaren ’90 werd uitgetekend door de fietsers zelf. We schrijven deze zomer onze aanbevelingen uit en denken na over mogelijke alternatieve fietsroutes. Iedere fietser moet op een veilige en aangename manier van thuis op zijn bestemming kunnen geraken!

Op naar de zomer, en ... de verkiezingen

We blijven op alle beleidsniveaus volgen en weten dus waar we mee bezig moeten zijn. Ondanks de drukke agenda nemen we ook wel wat vakantie deze zomer. Ongetwijfeld doen we daardoor nog wat nieuwe inspiratie op en leidt de ‘serendipiteit’ ons tot fantastische nieuwe inzichten die we na 15 augustus zullen bundelen in het memorandum van de Fietsersbond voor de verkiezingen in 2024. 

Geniet van de zomer, de zon en vooral van de fiets, want meer #fietsvreugde, daar doen we het voor. 

Thomas Deweer & Wies Callens