Jette, Gent, Beveren, Affligem, Mechelen, Vilvoorde en Temse, zijn enkele gemeenten waar circulatieplannen recent de media haalden. Goed uitgevoerde circulatieplannen kunnen het antwoord zijn op verkeersonveiligheid, luchtvervuiling en gebrek aan openbare ruimte. Tegelijkertijd zijn ze vaak erg controversieel: gebrekkige communicatie naar en participatie met de buurt, slechte voorbereiding of politiek theater. Het is niet altijd even gemakkelijk voor Fietsersbondafdelingen om daar een passend antwoord op te formuleren zonder de polemiek en polarisatie verder aan te wakkeren, zo blijkt.

Dit artikel stond in Veelo magazine voor leden van de Fietsersbond. Wil je ook het Veelomagazine in je bus?
Word lid van de grootste fietscommunity!

Begin juli 2017 waagde de stad Dendermonde zich voor de eerste keer aan een circulatieplan. Progressief qua visie, maar qua communicatie en participatie ondoordacht. In alle luwte, zonder de bewoners erbij te betrekken, werden in deelgemeente Sint-Gillis enkele straten eenrichtingsverkeer en werd een knip doorgevoerd. Ook de zone 30 werd uitgebreid. zes maanden later draaide het toenmalig stadsbestuur de herinrichting al terug.

Pier Tielens, voorzitter van de lokale Fietsersbondafdeling in Dendermonde, volgt sinds het mislukken van dat circulatieplan met veel interesse gelijkaardige plannen overal in Vlaanderen op. De fouten die het stadsbestuur toen maakte ziet hij vaak terugkeren in andere gefaalde circulatieplannen. “Zo’n circulatieplan heeft heel veel invloed op een buurt en is heel ingrijpend voor veel mensen. Het is om die reden dat zowel voor- als tegenstanders zo hard van zich laten horen”.

Van cruciaal belang volgens Pier is om een draagvlak te creëren. De tegenstanders moeten oprecht worden gehoord. “We overdonderen elkaar vaak met argumenten, terwijl we eigenlijk moeten leren luisteren naar elkaar en beseffen dat zo’n plan voor sommigen ook moeilijkheden met zich meebrengt. Dan met het ‘neem dan toch gewoon de fiets!’ argument aandraven heeft geen zin. Zo wordt het een spel van roepen en luider roepen en raakt het debat enkel maar verder gepolariseerd.

Een ander circulatieplan, dit keer in deelgemeente Grembergen, kwam er na wegenwerken. De buurt moest worden afgesloten en van daaruit ging Fietsersbond Dendermonde met de bewoners aan de slag. Pier: “We wezen op de veiligheidswinst en de rustiger leefomgeving en motiveerden de inwoners om het stadsbestuur aan te schrijven om deze inrichting ook na de werken te behouden. We horen dan ook van de lokale politiek dat zonder de rol van de Fietsersbond en het buurtcomité dit circulatieplan zou zijn mislukt.

Om dezelfde reden is er opnieuw discussie ontstaan over het mislukte circulatieplan van 2017. Door werkzaamheden heeft het bestuur beslist om opnieuw éénrichtingsverkeer in te voeren. De stad bevraagt de bewoners of ze de inrichting ook na de werken willen behouden. Pier: “We proberen dezelfde methode toe te passen zoals bij het circulatieplan in Grembergen, maar het verschil is dat hier geen buurtcomité actief is.”

Niet alleen bij de buurtbewoners is het draagvlak van belang, ook de handelaars moeten overtuigd worden. Het effect op de handel wordt volgens Pier nog te weinig onderzocht. “In Zele, waar onlangs ook een relatief ingrijpend circulatieplan werd doorgevoerd om het centrum van de gemeente te ontlasten, kende een lokale supermarkt inderdaad een omzetdaling. Maar na twee maanden heeft die zich opnieuw volledig hersteld. Dat terwijl de verminderde bereikbaarheid met de auto voor handelaren vaak een argument is om zich tegen een circulatieplan te scharen. Harde cijfers over het effect van circulatieplannen op de handel zou handelaren kunnen geruststellen.”

Draagvlak creëren is één ding, soms ligt het probleem ook op het politiek niveau. Een slechte voorbereiding van een mobiliteitsplan is desastreus. “Het plan komt er vanuit de beste bedoelingen, maar is te weinig doordacht. De hele situatie raakt verbrand en de herinrichting wordt teruggeschroefd. De jaren daarna is er bovendien nog weinig animo bij politici om opnieuw een circulatieplan op de politieke agenda te plaatsen.”

Ook politiek theater kan een plan doen kelderen. “In Aalst stond de schepen van mobiliteit in 2021 helemaal alleen. Eén oppositiepartij focuste zich nogal exclusief op de zwakke elementen in het plan. Onder andere dat oppositiewerk heeft kritische stemmen binnen de meerderheid wind in de zeilen gegeven, waardoor het plan er uiteindelijk maar in erg afgezwakte vorm kwam. Eenheid binnen de meerderheid is dus van cruciaal belang om een circulatieplan te doen slagen. Als Fietsersbondafdeling heb je daar helaas weinig invloed op.”

In een dichtbevolkte, verstedelijkte regio zoals Vlaanderen is er vaak geen ruimte meer voor extra fietspaden, sluit Pier af. “Het herinrichten en autoluwer maken van de wegen is vaak de enige, relatief simpele oplossing om tot een grotere verkeersveiligheid te komen. Bovendien vergroot ze de leefbaarheid van buurten. De komende tijd zullen circulatieplannen dus alleen maar belangrijker worden in het hele mobiliteitsvraagstuk.”