Metro 3 is het meest ambitieuze mobiliteitsproject in Brussel in decennia. Van Albert in Vorst, via het Zuidstation, het centrum van Brussel, het Noordstation, Schaarbeek, tot in Bordet in Evere, zo zou het tracé moeten lopen.  Vandaag loopt de vergunningsprocédure voor het deel tussen het Noordstation en Bordet: 4,5 kilometer tunnel en 7 gloednieuwe stations. Tegenstanders wijzen op de enorme kosten, terwijl de financiële draagkracht van het gewest beperkt is. Ook de Fietsersbond vreest dat één groot project het mobiliteitsbeleid van het gewest voor het komende decennium zal bepalen. 

Het verhaal achter metro 3

De Brusselse metro telt vandaag vier lijnen en 59 stations. De metro is druk gefrequenteerd en de snelste manier om je in het gewest te verplaatsen. Handig voor de fietser in het heuvelachtige Brussel is dat buiten de piekuren (7 – 9u en 16 – 18u30)  de fiets ook gewoon zonder extra kosten meekan.

In 2009 beslisten het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, de Brusselse vervoersmaatschappij MIVB en het federale investeringsorgaan Beliris om de metro uit te breiden. Heel wat studies, beslissingsprocessen en voorontwerpen later was het Metro 3 project geboren. Deze geplande metrolijn vertrekt uit Vorst richting het Zuidstation, loopt dan door het centrum van de stad Brussel richting het Noordstation om dan tot slot door Schaarbeek, Evere te ontsluiten. 

In 2019 gingen de werken voor de eerste fase van start. Deze werken maken grotendeels gebruik van de reeds bestaande tunnels van de premetro, concentreren zich op de bouw van twee nieuwe stations en een verbindingstunnel onder de sporen van het Noordstation. In 2023 ontstonden er bij graafwerken onder het Zuidpaleis stabiliteitsproblemen. Deze bleken zo problematisch dat vandaag tot een gedeeltelijke afbraak van dit monumentale bouwwerk is overgegaan. Ook aan het Noordstation liggen de werken stil, dit wegens een te hoog grondwaterpeil.

Voor de tweede fase loopt de vergunningsprocedure volop. Op de planning staat een tunnel van 4,5 kilometer diep onder de grond en de bouw van 7 gloednieuwe stations. In het voorjaar van 2022 liep een eerste openbaar onderzoek waarbij burgers de plannen konden bestuderen en hierop reageren. Velen deden dit, met een deel van de input werd aan de slag gegaan. Resultaat: nieuwe plannen die vandaag, begin 2024, aan een nieuw openbaar onderzoek zijn onderworpen.

De enorme kostprijs

Als Fietsersbond maken we ons in de eerste plaats zorgen over de kostprijs van het project. Het volledige kostenplaatje was oorspronkelijk op 1,6 miljard gebudgetteerd maar loopt ondertussen op tot boven de 4 miljard euro. En dan is de eerste spade nog niet eens in de grond gestoken voor de tweede en meest kostelijke fase van het project. Met andere woorden, bij de uitvoering zullen de daadwerkelijke uitgaven nog een pak hoger liggen.

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft de grootste schuld van alle deelstaten. Jaar na jaar zijn de uitgaven hoger dan de eigen middelen. Voor infrastructuurprojecten zoals het Metro 3 project kan het Gewest rekenen op middelen van de federale overheid via Beliris. Zelfs met een bijkomende inpassing van de federale overheid zullen deze niet volstaan, en wat dan met de financiering van de cyclostrades, de Brusselse fietssnelwegen, die ook door Beliris worden bekostigd?

Iedere euro kan maar één keer uitgegeven worden. Hoe het beschikbare budget wordt uitgegeven is een keuze die weloverwogen moet worden. Zal er na de verlenging van Metro 3 nog geld over zijn voor broodnodige, kwaliteitsvolle en veilige fietsinfrastructuur, wetende dat  het aantal fietsers in Brussel  jaar na jaar toeneemt.

Meer ruimte voor de fiets

De Fietsersbond en haar Franstalige tegenhanger GRACQ stelden zich constructief op in het openbaar onderzoek en het advies opgesteld samen met experten in de Gewestelijke Mobiliteitscommissie. Zo kwam het tot verschillende concrete voorstellen om meer ruimte te voorzien voor de fiets. 

Een nieuw metrostation biedt heel wat opportuniteiten en kan een antwoord bieden op de mobiliteitsbehoeften van de wijk waarin het ingebed is. In deze dichtbevolkte buurten waar de mogelijkheden om beveiligde parkings te ontwikkelen beperkt zijn, biedt de bouw van zeven nieuwe stations een unieke kans om een aanzienlijk aanbod van beveiligde en niet-beveiligde fietsenstallingen te ontwikkelen.

Essentieel is ook om de toegankelijkheid tot de metro met de (plooi)fiets maximaal te verzekeren. Toegangspoortjes moeten hier op voorzien worden, net als de liften die richting de perrons. In Brussel is het voor velen een meerwaarde om zich van A naar B te verplaatsen door verschillende vervoersmodi te combineren zoals fiets en metro. 

De nieuwe plannen die begin 2024 in openbaar onderzoek zijn houden rekening met verschillende bekommernissen van fietsers. Toch blijft het gerommel in de marge. Zo is het te betreuren dat voor twee stations, Liedts en Colignon, geen plaats voorzien is voor beveiligd fietsenstallingen. En laat dat net de wijken zijn waar de nood het hoogst is…

Tot slot,

De Fietsersbond pleit er consequent voor om het grotere mobiliteitsplaatje niet uit het oog te verliezen. In een ideale wereld waarbij er voldoende financiële slagkracht is, is een Metro 3 een grote meerwaarde voor de mobiliteit in de hoofdstad. Echter, wetende dat de financiële middelen beperkt zijn, is alles inzetten op één enkel project de meest efficiënte manier om te investeren in duurzame mobiliteit?  

Mocht deze tweede fase van Metro 3 desondanks alle bezwaren toch groen licht krijgen, dan is het essentieel dat deze grote investeringen ook maximaal voor de fietsers renderen.

------

Ter info

De Fietsersbond werkte mee aan volgende teksten

• Advies van de Gewestelijke Mobiliteitscommissie (2022)
• Reactie op het eerste openbaar onderzoek (2022)

Officieel schrijven

• Beliris en de Brusselse begroting: niet ten koste van noodzakelijke fietsinvesteringen, gericht aan minister van Financiën Sven Gatz (2023)

Media

• Fietsersbond Gracq wil meer plaats voor de fiets in metro 3-project, Bruzz (2022)
• ‘Stop werken metrolijn 3 en investeer in fietsen voor scholen’, Bruzz (2023)

De Fietsersbond bereidt momenteel samen met de GRACQ de reactie op het lopende openbaar onderzoek voor. Input is steeds welgekome via thomas.deweer@fietsersbond.be