Veilig fietsen? Meer onderzoek en globale aanpak zijn dringend nodig.

“Nooit eerder minder verkeersongevallen in een eerste trimester van het jaar” kopt VIAS als titel voor de verkeersbarometer. Dat doet uitschijnen alsof dit positief nieuws is, terwijl elk “ongeval”, ofwel crash, er een te veel is. De globale conclusie: 22% minder verkeersdoden in België, wel een stijging in Vlaanderen.  

Zoals altijd focussen we op de cijfers voor de fiets. En die zijn in het algemeen niet goed, zeker in Vlaanderen niet. 10 fietsdoden op 3 maanden tijd, waarvan 9 in Vlaanderen. 9 mensen die zich met de fiets verplaatsten kwamen om het leven.

9

Het is moeilijk om duidelijke verklaringen te vinden voor deze stijging in de cijfers. Statistisch te klein heet het dan. En dat is waar het pijn doet, we krijgen de cijfers zonder grondig diepgravend onderzoek omdat dit ontbreekt. Om werk te kunnen maken van Vision Zero, een veilige ruimte voor iedereen, hebben we dit inzicht nodig. Cijfers ontmenselijken het probleem van de verkeersonveiligheid. En hierdoor staan we te weinig stil bij het systeem die deze aantallen van mensen die sterven of gewond raken in stand houdt. 

Wanneer we zelf verklaringen proberen zoeken:

• In vergelijking met 2018 gebeurden er 1000 letselongevallen minder in dezelfde periode in 2021. Maar er vielen wel meer doden. De crashes lijken dus zwaarder en met een groter aantal fatale aflopen. Maar ook hier is het gissen naar de oorzaak. 
• Verder is er een daling van het aantal crashes met letsels als gevolg onder de “gewone” fietsers van 11% in vergelijking met vorig jaar. Tegelijk stellen we een stijging vast bij de crashes met letsels als gevolg van 14% bij elektrische fietsers. Een eerste logische verklaring is dat er ook steeds meer elektrische fietsen gebruikt worden en er dus een stijging te verwachten valt. We zien uit eigen onderzoek ook dat steeds meer 65 plussers langer mobiel zijn, meer fietsen (vaak met een elektrische fiets) en dus meer blootgesteld worden aan het gevaar in het verkeer. 
• Als je even kijkt naar de website het ongeluk, zie je dat er tussen die cijfers nog meer fietsdoden staan. De verklaring is dat in de barometer enkel de doden ter plaatse in de maanden januari, februari en maart opgenomen zijn. Op de website staat alles wat in de pers verscheen en dan krijg je een overzicht van alle krantenartikels rond die crashes. Die grijpen steeds opnieuw naar de keel. Elk verhaal komt steeds opnieuw weer hard binnen. De pijnlijke en harde realiteit geeft ons tegelijk ook de kracht om dag in dag uit verder te blijven ijveren voor een echt fietsveilig klimaat in Vlaanderen en Brussel. 

Maatregelen die het systeem kunnen veranderen zijn noodzakelijk.

• Uit de cijfers blijkt ook dat de invoering van Stad 30 in het Brussels Gewest een positief effect lijkt te hebben op de verkeersveiligheid. Het is een vroege conclusie maar ze is wel hoopgevend. Ondanks de bewezen effectiviteit van de maatregel in andere steden en gebieden vindt ze nog geen algemene ingang in Vlaanderen.
• Er moet snel en grondig werk gemaakt worden van vergevingsgezinde infrastructuur die op maat is van de fietser en die conflicten vermijdt in plaats van ze nog steeds te faciliteren. Zowel op Vlaams, Brussels als op lokaal niveau zien we de cijfers die voorzien worden om te investeren in die infrastructuur stijgen de laatste jaren. Dat is zeker een stap in de goede richting, maar er zal meer nodig zijn. Het aantal fietsers stijgt sneller dan het aantal nieuw aangelegde fietspaden en infrastructuur. En we moeten nog steeds een historische achterstand inhalen.
• De federale minister Gilkinet geeft duidelijk aan dat hij bezorgd is om deze tendens onder fietsers. Hij geeft aan dat bij de actualisering van de wegcode meer aandacht moet gaan naar specifieke maatregelen om de fietsveiligheid te bevorderen en we de weg beter en veiliger moeten kunnen delen. Ook dat is een nuttige en noodzakelijke maatregel.
• Daarnaast is er nood aan een gedragsverandering. Samenleven op de weg die we delen vertrekt vanuit een respect voor de ander. En dat blijft nodig en is de verantwoordelijkheid van alle weggebruikers. 

Alle maatregelen samen en diepgravender onderzoek kunnen zorgen voor een systeemverandering en moeten ons als samenleving in staat kunnen stellen om echt werk te maken van een verkeersveilig Vlaanderen en Brussel. Waar elke weggebruiker van 8 tot 80 zich veilig kan verplaatsen. Want iedereen heeft het recht om veilig thuis te komen.

Lieselotte Gevens en Wies Callens

beleidsmedewerkers Fietsersbond.