Dezer dagen is de fietshelm wederom een hot topic in de media. Fietsersbond voorzitter Dirk Bauweleers kroop in zijn pen en daar kwam dit opiniestuk uit voort, verschenen in De Standaard op 9/9/2016.

Uit een studie van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam is gebleken dat het aantal ouderen dat door een val een hoofdletsel oploopt en hiervoor in het ziekenhuis belandt, snel stijgt. Vooral bij 85-plussers komt hoofdletsel vaak voor. De studie verzamelde gegevens van alle 65-plussers die in de periode 1986-2008 werden opgenomen omdat zij hun hoofd bezeerden door een val, met schedelfracturen, hersenschuddingen en -kneuzingen of bloedingen als gevolg.

De onderzoekers verklaren de stijgende cijfers onder andere door de verhoogde levensverwachting. Op basis van de cijfers zou aangestuurd kunnen worden op maatregelen ter bescherming van het hoofd van de senioren, een min of meer permanente helmplicht zeg maar. Ouderen vallen vaker en lopen dus ook vaker hoofdletsels op, dus verplicht hen gewoon hun hoofd te beschermen. De onderzoekers van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam trekken echter een heel andere conclusie, namelijk dat preventie van hoofdletsels moet beginnen bij valpreventie.

Een selectieve bekommernis

Die conclusie verbaast niet, tenminste niet in Nederland. Wie daar regelmatig fietst, stelt niet alleen vast dat er veel gefietst wordt, maar ook dat die fietsers haast nooit een fietshelm dragen. De enige fietsers die je regelmatig met een fietshelm ziet, zijn racefietsers. Andere fietsers dragen haast nooit een helm. Even opvallend als de afwezigheid van de fietshelm, is de maatschappelijke discussie daarover. Mijn Nederlandse collega’s keken mij verbaasd aan toen ik hen vertelde dat de helmplicht bij ons een steeds weerkerend thema is.

Alomtegenwoordig in Nederland zijn dan weer de fietspaden, breed genoeg en van goede kwaliteit. Ook alomtegenwoordig zijn de kruispunten waar de verkeerslichten zo zijn geregeld dat fietsers niet met auto’s en vrachtwagens in conflict kunnen komen.

In gidsland Nederland dus geen helmplicht voor 80-plussers, noch voor jonge dan wel oude fietsers, zelfs geen debat erover, maar wel (onge)valpreventie: brede fietspaden van goede kwaliteit en conflictvrije kruispunten.

Dat het debat over de fietshelm telkens weer opduikt, leidt de aandacht af van de essentie van de zaak, namelijk het maximaal voorkomen van ongevallen. Nederlanders begrijpen dat je moet werken aan de oorzaken van ongevallen, aan ongevalpreventie. Wij dwalen steeds weer af van die nuchtere analyse en verliezen ons in het afbakenen van de fietsende doelgroepen die we goedbedoeld willen beschermen door hen een helm te laten dragen. We verliezen daardoor de focus op de kern van de zaak, namelijk het creëren van een veilige omgeving voor fietsers en voetgangers.

Pleiten voor de helm getuigt bovendien van selectieve bekommernis: een argumentatie die gebaseerd is op cijfers over hoofdletsels moet eerlijkheidshalve niet alleen fietsers, maar ook ouderen in het vizier nemen, net zoals automobilisten, passagiers en voetgangers, in 2015 samen goed voor 406 verkeersdoden, 2.005 zwaargewonden en 31.105 lichtgewonden. Zonder twijfel zijn daar ook hoofdletsels bij, maar het blijft stil rond een pleidooi voor een helmplicht voor autopassagiers of voetgangers.

100 miljoen is te weinig

Niets tegen een fietshelm. De voordelen en de beperkingen ervan zijn genoegzaam bekend, daar gaat de discussie niet over. Wie zich comfortabel voelt door hem te dragen, draagt hem. Maar voor al wie echt bekommerd is om het welzijn van fietsers en ijvert voor een groter fietsgebruik, is het inzetten op de fietshelm beleidsmatig gewoon een zwaktebod.

We moeten bij minister van Mobiliteit Weyts (N-VA) aandringen op doortastende maatregelen die fietsers en voetgangers een veilige omgeving bieden:

1. Verhoog fors de budgetten voor het versneld fietsveiliger maken van Vlaanderen. De 100 miljoen euro die jaarlijks wordt vrijgemaakt, is veel te weinig. Geld is nochtans niet het probleem. Vlaanderen maakt zonder verpinken miljarden vrij voor de Oosterweelverbinding en de verbreding van de Brusselse Ring, maar voor het verbreden en veiliger maken van fietspaden is er geen geld.

2. Maak werk van een screening van álle kruispunten in Vlaanderen op hun fietsveiligheid en maak ze met bekwame spoed conflictvrij. Wacht niet met maatregelen tot een kruispunt als gevaarlijk wordt bestempeld nadat er doden of gewonden zijn gevallen. Het dodehoekongeval waart sinds jaren als een sluipmoordenaar door Vlaanderen en maakt geregeld fietsslachtoffers. Tijdens de zomervakantie zijn weer twee jongeren omgekomen in een dodehoekongeval. Statistisch is de kans groot dat dit nogmaals gebeurt voordat het jaar voorbij is.

Een verstandige maatschappij zorgt voor een veilige omgeving voor haar kinderen, zodat ze zich goed beschermd weten.