De fietshelm

Het dragen van een fietshelm is niet verplicht in België. De Fietsersbond staat erop dat dit zo blijft, het dragen van een helm is een persoonlijke keuze. Voor specifieke groepen zoals kinderen, ouderen en wielertoeristen is een fietshelm wel aan te raden. Op de speed pedelec is de helm verplicht.

Welke fietshelm kies je?
Wanneer moet je een fietshelm vervangen?
Waarom is de Fietsersbond tegen een veralgemeende fietshelmplicht?

Welke fietshelm kies je?

De helm kan wel degelijk een bijdrage leveren aan het verminderen van de letsels. Als de helm correct gedragen wordt en aan de nodige kwaliteitsvereisten voldoet zorgt die ervoor dat letsels bij een val geheel worden vermeden of beperkt tot het minimum.

Hoe kies je een goede fietshelm? Er is voor elk wat wils in het wijde gamma aan fietshelmen. De helmen verschillen zowel qua kleur als qua model, gewicht en materiaal. Om een goede keuze te maken, moet je rekening houden met enkele elementen.

► De veiligheid

Ga zeker na of de helm voldoet aan de Europese normen. Kijk of je het CE-label van de Europese Unie terugvindt, het correcte label is EN 1078 voor volwassenen en EN 1080 voor kinderen.

Kies voor een helm die je slapen goed bedekt, want dat is te vaak niet het geval. Een onderzoek van Test-Aankoop en de Universiteit van Straatsburg waarschuwt dat veel fietshelmen voor kinderen weinig bescherming bieden tegen hoofdletsels bij een val of een aanrijding met een andere weggebruiker. Verschillende helmen scoren bedroevend slecht bij een zijdelingse val, en dat is net de meest voorkomende manier van vallen wanneer een kind betrokken is in een ongeluk. De Europese normen zijn dan ook dringend aan een update toe, zegt Test Aankoop. De Fietsersbond steunt die eis. Lees of beluister het artikel over het onderzoek.

Aarzel niet om bijkomend advies in te winnen bij je fietshandelaar of op gespecialiseerde websites zoals Test-Aankoop.

► Het comfort

De fietshelm moet zowel de voorkant, de bovenkant als de achterkant van je hoofd goed bedekken zonder je zicht te beperken. Een laag gewicht en ventilatiegaten verbeteren het comfort.

► De maat

De helm moet recht op je hoofd staan, dus pas de fietshelm. Trek de riempjes aan, zodat de helm in evenwicht is moet de driehoek gevormd door de riempjes aan de kin net onder het oor uitkomen. Doe de test en schud na het aantrekken van de riempjes, met je hoofd. De helm mag dan niet meer bewegen en mag je bewegingen niet hinderen. Om de helm beter te laten passen, kan je schuimstukjes toevoegen, deze worden geleverd bij de helm.

De pasvorm is cruciaal. Als de helm niet comfortabel is, dan zal je kind bijvoorbeeld geen zin hebben om hem te dragen. De bovenkant moet voldoende koelgaten hebben. Openingen in de helm zorgen voor minder transpiratie en een aangenamer gevoel.

► De prijs

Ga er niet automatisch van uit dat de duurste helm ook de veiligste is. Weeg dus alle criteria af wanneer je tot een aankoop overgaat.

Wanneer moet je een fietshelm vervangen?

Na een schok. Ook al zie je geen tekenen van schade, toch is het schokdempend vermogen aanzinelijk verminderd.
Bij zichtbare schade zoals kapotte riempjes, barstjes,…
Na 5 jaar. Denk er ook aan dat een fietshelm van hogere kwaliteit langer meegaat dan een fietshelm uit het goedkopere gamma.

Tip! Berg je helm altijd goed op na gebruik. Vaak hangt de helm aan een (rug)zak, waardoor het risico bestaat dat de helm ergens tegenaan slaat.

Waarom is de Fietsersbond tegen een veralgemeende fietshelmplicht?

Het verplichten van het dragen van een fietshelm lijkt misschien een goed idee om de veiligheid van de fietsers te verbeteren, maar dat is het niet. De Fietsersbond is niet tegen het dragen van een fietshelm maar wil dat dit een persoonlijke keuze blijft en verzet zich resoluut tegen het invoeren van een verplichting.

Meer fietsers is goed voor iedereen

Meer mensen die voor de fiets kiezen, we varen er allemaal wel bij. De Fietsersbond wil zoveel mogelijk mensen op de fiets. De fiets is immers goed voor minder files, is kostenefficiënt, zorgt voor betere lucht en voor je fysieke en mentale gezondheid.

Laten we inzoomen op het gezondheidsaspect. Regelmatig de fiets nemen, zet je in beweging en beschermt je gezondheid. Wist je trouwens dat de landen waar het gebruik van de fiets het wijdst verspreid is, ook de landen zijn waar het percentage mensen met overgewicht het laagste is!

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie beweegt vandaag 80 % van de jongeren en 27 % van de volwassenen onvoldoende. Dit gebrek aan beweging heeft een direct effect op de gezondheid, levenskwaliteit en productiviteit. Indirect verhoogt te weinig bewegen het sterfterisico met 50 %. (WHO, Global Status Report on Physical Activity 2022) .

Helmplicht als rem op het gebruik van de fiets

Willen we meer mensen op de fiets dan moeten we het fietsgebruik zoveel mogelijk stimuleren en zo weinig mogelijk obstakels creëren. In de landen en regio's die de fietshelm verplicht hebben gemaakt, heeft men een stagnatie of zelfs een daling van het aantal fietsers vastgesteld. Die daling is gedocumenteerd voor Canada, Melbourne en New-South Wales (Australië), en Nieuw-Zeeland.

De verplichting om ten allen tijden een helm op te zetten neemt de spontaniteit van korte verplaatsingen weg en is praktisch niet altijd toe te passen (denk maar aan deelfietsen). Daarnaast legt de helmplicht en zeker het debat daarrond de link tussen fietsen en onveiligheid.

Hoe zit het nu met de helm en veiligheid?

Hoe meer mensen fietsen, hoe veiliger het wordt voor de fietser (Jacobsen, 2003). In landen waar de fiets het minst gebruikt wordt, ziet men dan weer dat is het risico op dodelijke ongelukken veel hoger is - ondanks het feit dat de fietshelm er meer gedragen wordt. In Nederland waar het aantal fietsers in verhouding het hoogst is, is ook het sterfterisico van de fietser het laagst en dit terwijl het aandeel fietsers dat een helm draagt erg laag is.

Gedragen automobilisten zich anders ten opzichte van fietsers met of zonder helm?

Professor Ian Walker ziet in het Verenigd Koninkrijk een pervers effect van de helmdracht. In zijn studies stelt hij vast dat automobilisten minder voorzichtig zijn in het voorbijsteken van fietsers. (Bicycle Overtaking Studies)

Tot slot, wensen we erop te wijzen dat de fietshelm geen onfeilbare bescherming is, de effectiviteit is beperkt, zeker bij schokken van meer dan 30km/u. De homologatie van een fietshelm gebeurt immers aan 17 of 20km/u. Tegen een ongeval aan hogere snelheden biedt de fietshelm geen gehomologeerde bescherming (SWOV)

Waarom de fietsers?

Schedelbreuken komen voor bij alle weggebruikers, ook voetgangers en automobilisten. Hoofdletsels zijn de belangrijkste verwondingen bij voetgangers terwijl dat voor fietsers de bovenbenen zijn (VIAS, gehospitaliseerde verkeersslachtoffers) Een helm zou dus minstens even preventief werken voor andere weggebruikers. Waarom richt men zich enkel naar fietsers?

Helmplicht dreigt bovendien alle fietsers en alle situaties over dezelfde kam te scheren. Ongevallenstudies maken immers ook geen onderscheid tussen functionele fietsers en sportieve fietsers die meer risico’s nemen. Dat is alsof je geen onderscheid zou maken tussen automobilisten en rallypiloten of tussen voetgangers en marathonlopers!

Focus niet op gevolgen maar wel op de oorzaken

Het louter dragen van een fietshelm leidt niet tot het verminderen van ongelukken. We weten dat we dat wel kunnen door het fietsen te promoten en de oorzaken van ongelukken aan te pakken.

Als mensen een ongeval hebben, dan is dat vooral een eenzijdige val (30%) of aanrijding met een auto (29%). Hieruit kunnen we twee conclusies trekken. Ten eerste, we moeten (blijven) inzetten op betere en veilige infrastructuur en ten tweede ligt de verantwoordelijkheid ook bij andere weggebruikers, bestuurders van motorvoertuigen, die een inherent gevaar meebrengen en verantwoordelijkheid dragen.

Laten we daarom in plaats van te debatteren rond de helmplicht onze energie steken in wat er echt toe doet: veiligere weginfrastructuur, verminderde snelheid (en controles), fietsgerichte rij- en mobiliteitsopleiding, enz...